Βαλέριος Ασλανίδης: Ο γηραιός Έλληνας του Βίτιαζεβο έκλεισε τα 65 του χρόνια

Βασίλης Τσενκελίδης, Αθήνα - Βίτιαζεβο*

Ο ιδιοκτήτης της Αυλής Οινοποιίας του Γηραιού Έλληνα στο Βίτιαζεβο της περιοχής Ανάπα (Αρχαία Γοργιππία) στην παρευξείνια περιοχή της Ρωσίας Βαλέριος Ασλανίδης (Ασλάνοφ) έκλεισε τα 65 του χρόνια και συνεχίζει τις δραστηριότητές του στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Γερουσίας της Ένωσης Ελληνικών Συλλόγων της περιοχής Κρασνοντάρ της Νότιας Ρωσίας και πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων της πόλης Ανάπα «Γοργιππία».

Ήταν ο πρώτος πρόεδρος και κατά την ίδρυση του Συλλόγου πριν 27 χρόνια. Πήρε τα ηνία της τοπικής ελληνικής οργάνωσης στα χέρια του εκ νέου για να χτίσει, όπως λέει ο ίδιος, γερά θεμέλια για τη μελλοντική δράση της νέας γενιάς των Ελλήνων της περιοχής με πλούσια και αρχαία ιστορία.

Βαλέριος Ασλανίδης (Ασλάνοφ)

Η Ελλάδα του Κιμμέριου Βοσπόρου υπάρχει και σήμερα. Οι Έλληνες παραβλέποντας τους κατακλυσμούς της ιστορίας πατάνε γερά στη γη των προπατόρων. Δεν χάθηκαν, δεν έμειναν στο διάβα των αιώνων και οι βασικές τους ασχολίες. Με την πανάρχαια τέχνη, την οινοποιία, ασχολείται και ο Βαλέριος Ασλανίδης. Ο οίνος παραμένει σύμβολο του όπου γης ελληνισμού και των ελληνικών παροικιών στην παρευξείνια περιοχή της Ρωσίας.

Επισκεπτόμενος τα βόρεια παράλια του Εύξεινου Πόντου δεν μπορώ ποτέ να προσπεράσω το χωριό Βίτιαζεβο, όπου οι κάτοικοί του, Έλληνες πρόσφυγες από τον Πόντο, γράφουν την ιστορία αυτού του θρυλικού τόπου με βαθιά αφοσίωση στην πάτριά τους παράδοση.

Όταν περπατάς σε γη ποτισμένη με το αίμα και τον ιδρώτα των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, νιώθεις δέος και σεβασμό, που δεν μπορούν να κρυφθούν, και εκφράζονται με την πρώτη ευκαιρία. Ειδικά όταν βρίσκεις μία αδελφή ποντιακή ψυχή στον τόπο που σε καλεί να επιστρέφεις ξανά και ξανά από όπου και να βρίσκεσαι διωκόμενος από τη σκληρή μοίρα του ελληνισμού της Ανατολής.

Όταν έρχομαι στο Βίτιαζεβο, κατευθύνομαι στο οινοποιείο του Βαλέριου Ασλανίδη (Ασλάνοφ) «Η αυλή οινοποιίας του γηραιού Έλληνα». Με συναντάει με καλή διάθεση που πηγάζει από την πανάρχαια ελληνική φιλοξενία, με πρόθεση να μοιραστεί τις καθημερινές του σκέψεις και τα σχέδιά του για τη διατήρηση της παρουσίας των Ελλήνων στα μέρη του.

Με τον Βαλέριο Ασλανίδη στην Αυλή Οινοποιίας του γηραιού Έλληνα στο Βίτιαζεβο 

Όταν ξεκίνησε η κουβέντα μας, τον ρώτησα πότε κατάλαβε πως έχει διαφορετική καταγωγή από τους υπόλοιπους κατοίκους του χωριού του. Ο πατριώτης Ασλάνοφ χαμογέλασε και απάντησε: «Εγώ, μικρός, νόμιζα πως δεν υπάρχουν άλλες εθνικότητες και πως σε όλο τον κόσμο ζουν μόνο Έλληνες. Τότε όλοι γύρω μιλούσαν ελληνικά. Ακόμα και οι γείτονες διαφορετικών εθνικοτήτων. Ήταν δυνατός ο ελληνικός πολιτισμός των Ποντίων. Για να μάθω ρωσικά πριν πάω σχολείο με έστειλαν στην περιοχή του Ροστόφ επί του Ντον. Εκεί όμως μου έμαθαν την τοπική λαλιά. Μου ήταν άχρηστη αυτή η γνώση. Στο σχολείο κατάλαβα πως υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά και καθηγητές που μιλούν ρωσικά».

Αργότερα, όταν ήταν φοιτητής στο Κρασνοντάρ, ο Βαλέριος άρχισε να νιώθει νοσταλγία για το χωριό του και τους συμπατριώτες του. Κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας άκουσε ένα ελληνικό τραγούδι, και δάκρυσε. «Τότε κατάλαβα, λέει, πως δεν θα μπορέσω να ζήσω σε άλλο περιβάλλον. Μόνο στο χωριό μου», μου είπε ο συνομιλητής μου.

Η εγγονή Ραΐσα με ποντιακή φορεσιά

Στην ερώτηση «τι θυμάται ο ίδιος για τις σχέσεις με τους γονείς και τους παλαιούς» ο Βαλέριος Ασλανίδης απάντησε με ακόμα πιο εκφραστικό χαμόγελο «Τα λόγια που μας έλεγαν οι γονείς ήταν «παιδαγωγικού χαρακτήρα». Έλεγαν «Αφορισμένος, θα πας ση θάλασσα, θα φουρκίεσαι. Σ’ οσπίτ’ μην έρχεσαι. Θα σκοτώνω σε». Η γιαγιά τους, όπως θυμάται ο Βαλέριος Ασλανίδης, τους έβαζε τους μικρούς σε μια σειρά. Τους έλεγε διάφορες ιστορίες στην ποντιακή διάλεκτο. Έπαιζε μαζί τους. Τα ίδια παιχνίδια μαθαίνει σήμερα ο παππούς Βαλέριος στα εγγόνια του, που προκαλούν στα παιδιά, όπως λέει, το ίδιο ενδιαφέρον και μετά από 60 χρόνια. Όπου και να πήγαινε ο Βαλέριος μακριά από τον τόπο του, πάντα βιαζόταν να γυρίσει στο χωριό του.

Αρχαία ελληνική στήλη στο μουσείο της Γοργιππίας (Ανάπα), φωτο: Βασίλης Τσενκελίδης

Το Βίτιαζεβο είναι ένα από τα παλαιά χωριά της παρευξείνιας περιοχής της Ρωσίας. Ιδρύθηκε την περίοδο της καθόδου του ρωσικού στρατού στον Καύκασο. Απ’ ό,τι λένε οι πηγές, ο Αγιασμός της πρώτης εκκλησίας του χωριού Βίτιαζεβο έγινε το 1827 την ημέρα του Αγίου Γεωργίου από τον Έλληνα ιερέα Φακίροφ. Αυτήν την ημέρα οι κάτοικοι του χωριού τη γιορτάζουν ως ημέρα της ίδρυσής του. Την ίδια χρονιά φυτεύτηκαν τα πρώτα αμπέλια.

Το Βίτιαζεβο αναγνωρίστηκε επίσημα ως χωριό από τις αρχές του 1837. Το χωριό πήρε το όνομά του από τον Ρώσο ταγματάρχη Βίτιαζ, που βαριά πληγωμένος πολέμησε τους βουνίσιους κατοίκους της περιοχής, συμμάχους των Οθωμανών, και συνέχιζε να διοικεί τους στρατιώτες κατά τη διάρκεια της μάχης.

Σταυρός σε μια από τις εισόδους στο Βίτιαζεβο
(φωτο: Βασίλης Τσενκελίδης)

Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν μαζικά στο χωριό Βίτιαζεβο και σε άλλα χωριά και πόλεις της ευρύτερης περιοχής στο διάβα του 19ου αιώνα και στην αρχή του 20ού. Ήταν Πόντιοι από διάφορα μέρη της παραλιακής γραμμής Όφις – Σαμψούντα και από την ενδοχώρα. Ακόμα περισσότερο γέμισε η περιοχή ποντιακό πληθυσμό στα χρόνια της Γενοκτονίας (1916 - 1923).

Τη σοβιετική περίοδο οι Έλληνες αποτελούσαν το 60% του Βίτιαζεβο, με δεύτερους στην κατάταξη τους Γερμανούς της Ρωσίας. Η ελληνική λαλιά δεν έφυγε ποτέ από αυτό το μέρος της Σοβιετικής Ένωσης. Παραμένει καθομιλουμένη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ευρύτερης περιοχής. Μιλάει άπταιστα ποντιακά και ο Βαλέριος Ασλανίδης. Και μάλιστα επιμένει να μιλάνε την μητρική τους γλώσσα και οι συμπατριώτες του. Ο ίδιος συνηθίζει να φοράει την ποντιακή φορεσιά και να διοργανώνει εκδηλώσεις με έντονο ποντιακό χαρακτήρα και θέματα. Δεν προσπαθεί απλά να κρατήσει με νύχια και με δόντια τον πολιτισμό των παππούδων του, τον ζει έντονα και με ζήλο. 

Βαλέριος Ασλανίδης με τους συμπατριώτες Έλληνες της περιοχής Κρασνοντάρ

Ενώ προχωρούσε η κουβέντα, ο Βαλέριος Ασλανίδης θυμήθηκε και τις εκδηλώσεις εθνικού χαρακτήρα την περίοδο των σπουδών του στο Κρασνοντάρ. Ο αδελφός του Ανατόλιος και ένας άλλος Έλληνας πατριώτης, ο Παναγιώτης Ξανθόπουλος, οργάνωναν βραδιές αφιερωμένες στην Εθνική Επέτειο της 25ης Μαρτίου.

Ως προσωπική τραγωδία ένιωσαν οι Έλληνες της ΕΣΣΔ την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974. Οι Πόντιοι φοιτητές του Κρασνοντάρ μάζεψαν χρήματα για να δοθούν στα αδέλφια τους, τους Κύπριους. Όπως θυμάται ο Βαλέριος Ασλανίδης, η εισβολή ήταν ένα πραγματικά τρομακτικό γι’ αυτούς γεγονός πανεθνικού χαρακτήρα.  

Σήμερα ο Βαλέριος Ασλανίδης είναι ένας από τους πιο γνωστούς και ευκατάστατους κατοίκους της περιοχής με πρωτεύουσα την πόλη Κρασνοντάρ. Το κρασί του που πήρε και τον τίτλο «Ποντιακό» ελκύει το ενδιαφέρον των επισκεπτών από διάφορες γωνιές της Ρωσίας και του Κόσμου. Τα υπόγεια του οινοποιείου του είναι κατασκευασμένα από τους πρώτους Έλληνες του Βίτιαζεβο, ακόμα το 1857. Η παράδοση της παραγωγής κρασιού κρατεί από τους παππούδες του «γηραιού Έλληνα» Ασλάνοφ. 

Στους Έλληνες, που επιθυμούσαν να πάρουν την υπηκοότητα της Ρωσικής αυτοκρατορίας, οι αρχές πρόσθεταν ρωσική κατάληξη στο επώνυμο. Κάποιοι άλλαξαν την κατάληξη ή μετέφρασαν το επώνυμο σε ρωσικό την σοβιετική περίοδο στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας. Όμως, αυτή η κίνηση δεν άλλαξε τον ελληνικό ποντιακό χαρακτήρα των ιδίων των ανθρώπων.

Ο Βαλέριος Ασλανίδης, ως συνειδητοποιημένος Έλληνας με μεγάλο ενδιαφέρον σε ό,τι είναι ελληνικό και αρχαίο ελληνικό, από μικρός ήταν αθλητής. Σε ηλικία 13 ετών ασχολήθηκε επαγγελματικά με το σάμπο. Η ομάδα στην οποία συμμετείχε κατέκτησε το κύπελλο της ΕΣΣΔ. Ήταν τότε στην κατηγορία των 58 κιλών. Σε ηλικία 20 ετών ο Βαλέριος Ασλανίδης (Ασλάνοφ) έγινε πρωταθλητής της Σοβιετικής Ένωσης και της Ευρώπης. Παράλληλα με τις αθλητικές του κατακτήσεις, ο Βαλέριος Ασλανίδης τελείωσε το παιδαγωγικό τμήμα του Ινστιτούτου Φυσικής Αγωγής της πόλης Κρασνοντάρ.

Η αθλητική καριέρα του Ασλανίδη (Ασλάνοφ) δεν σταματούσε για χρόνια. Ασχολήθηκε και με το τζούντο και κατάφερε να προκόψει και σε αυτό το είδος του αθλητισμού. Έλαβε μέρος στους Πανρωσικούς Αγώνες και στο Πρωτάθλημα της Ευρώπης ανάμεσα στους βετεράνους. Το 2005 και το 2007 πήρε αργυρό μετάλλιο στην κατηγορία των 90 κιλών.

Ο Βαλέριος Ασλανίδης είναι επίτιμος προπονητής της Ρωσίας στο τζούντο. Κατέχει τον τίτλο «Μάστορας Αθλητισμού» στο σάμπο και το τζούντο.

Τα υψηλά αποτελέσματα του στον αθλητισμό δεν έβλαψαν την υπόλοιπη πορεία της ζωής του Βαλέριου Ασλανίδη. Ενώ ξεκίνησε να εργάζεται το 1978 ως απλός εργάτης στο Εργοστάσιο Οινοποιίας, ολοκλήρωσε και τις αντίστοιχες σπουδές. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο του Κρασνοντάρ στο τμήμα χημικής τεχνολογίας. Η ειδικότητά του στο δίπλωμα είναι «Οινοποιός-τεχνολόγος». Από το 2007 είναι διδάκτωρ Οινοποιίας.

Ο Βαλέριος Ασλανίδης έφθασε κάποια στιγμή της προσωπικής του ανάπτυξης στο σημείο να αγοράσει το πρώην σοβιετικό αγρόκτημα «Σοβχόζ Βίτιαζεβο», το οποίο είχε ιστορική σχέση με την οικογένεια Ασλάνοφ και δημιούργησε την επιχείρηση «Αυλή Οινοποιίας του Γηραιού Έλληνα».

Σε όλη την πορεία της ζωής του ο Βαλέριος Ασλανίδης ακολουθεί τις συμβουλές των γονέων του, του Σταύρου και της Ραΐσας και ζει με πίστη στον Θεό. Δίπλα στο οινοποιείο του ο «γηραιός Έλληνας» την περίοδο 2001/2 - 2005 έκτισε την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η οποία κοσμεί το χωριό του, όλη την περιοχή της πόλης Ανάπα και όλο τον Εύξεινο Πόντο, που έχει σχέση με τον Χριστιανισμό από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Με την πρωτοβουλία και τη στήριξη του Βαλέριου Ασλανίδη το 2017 κτίστηκε σπίτι για μια φτωχή και πολύτεκνη ελληνική οικογένεια του Βίτιαζεβο.

Βαρέλια κρασιού και τον αετό του Πόντου 

Ο Βαλέριος Ασλανίδης θυμήθηκε και τους παππούδες του. Ο παππούς Χριστόφορος εκτελέστηκε από το σταλινικό καθεστώς το 1937. Στο Βίτιαζεβο είχε έρθει από την Οινόη του Πόντου το 1915. «Ίσως γι’ αυτό», λέει ο Βαλέριος Ασλανίδης, «έχουμε τόσο μεγάλη σχέση με την οινοποιία». Μαζί του ήταν ο αδελφός του Γεώργιος και η αδελφή του Περιστέρα. Τη γιαγιά του Βαλέριου την έλεγαν Θεοδώρα Φακιρίδη, και αυτή ήταν γεννημένη στην Τραπεζούντα. Όταν έφτασε ο καιρός να παντρευτούν ο Χριστόφορος και η Θεοδώρα, οι γονείς της στην αρχή δεν την άφηναν. Ο λόγος μπορεί στις μέρες μας να φανεί αστείος, και όμως, τότε οι οικογένειες υπολόγιζαν όλες τις λεπτομέρειες. Οι Έλληνες της Οινόης μιλούσαν αλλιώτικα ποντιακά από τους Τραπεζούντιους. Οι νέοι αποφάσισαν να κλεφτεί η νύφη. Αγαπήθηκαν τόσο πολύ, που όταν εκτελέστηκε ο Χριστόφορος, η Θεοδώρα μεγάλωσε μόνη της τα τρία παιδιά τους και δεν ξαναπαντρεύτηκε ποτέ.

Βαλέριος Ασλανίδης με την οικογένεια και τους συγγενείς

Ο Βαλέριος Ασλανίδης, εκτός από τα πολλά του επιτεύγματα στον οικονομικό τομέα και τον αθλητισμό, μαζί με τη σύζυγό του Βαλεντίνα δημιούργησε μία μεγάλη ποντιακή οικογένεια. Έχει τέσσερεις γιους: τον Ανατόλιο, τον Σταύρο, τον Χριστόφορο και τον Ιωάννη. Οι πρώτοι δύο έχουν από δυο παιδιά. Τα τέσσερα εγγόνια του Γηραιού Έλληνα τού προκαλούν ιδιαίτερη υπερηφάνεια και του δίνουν δυνάμεις για τα νέα και καινοτόμα ξεκινήματά του. Στα 65 του χρόνια, τα οποία έκλεισε στις 6 Ιουλίου του 2018, είναι δυναμικός, δημιουργικός και ευδιάθετος. Χρόνια του πολλά!!!

*Βασίλης Τσενκελίδης, ιστορικός (Αθήνα)

Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του Βαλέριου Ασλανίδη