Η Άλωση της Πόλης και οι προφητείες για την απελευθέρωσή της

Βασίλης Τσενκελίδης*

Στις 29 Μαΐου του 1453, μετά από δυο μήνες πολιορκίας, η υπερχιλιετής πρωτεύουσα του Βυζαντίου, η Κωνσταντινούπολη, έπεσε στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων. Οι Έλληνες, όπως και οι άλλοι ορθόδοξοι λαοί, με ανησυχία παρακολουθούσαν τα γεγονότα, ανήμποροι να αντιδράσουν. Η Βασιλεύουσα, η αξεπέραστη Πόλη όλων των εποχών και των λαών, άλλαζε όψη. Ήταν ολοφάνερο πως οι κατακτητές ήρθαν για να μείνουν.

Τους λαούς που υποδουλώθηκαν, που κλήθηκαν να σκύψουν το κεφάλι, τους κρατούσαν όρθιους η πίστη στα θεία και στα ιδανικά των προγόνων τους, το πνεύμα τους αλλά και οι προφητείες των προπατόρων τους για την απελευθέρωση της Πόλης και όλης της Πατρίδας.

Σύμφωνα με τις προφητείες, ένα ξανθό γένος θα ερχόταν να απελευθερώσει την Κωνσταντινούπολη από τους Ασιάτες κατακτητές. Τις προφητείες γνώριζαν και οι Ρώσοι, ένας ξανθός, ορθόδοξος λαός, που κατοικούσε βόρεια του Βυζαντίου, που την περίοδο της Άλωσης της Πόλης άρχιζε αισθητά να δυναμώνει.

Η Άλωση της Πόλης

Στην αρχή του 20ού αιώνα οι έρευνες των Ρώσων γύρω από την Άλωση της Πόλης και τις προφητείες για την απελευθέρωσή της εντάθηκαν όσο ποτέ. Κυκλοφόρησαν διάφορες εκδόσεις με το θέμα της αναβίωσης του Βυζαντίου και της επαναλειτουργίας της Αγίας Σοφίας ως ορθόδοξου ναού.

Το 1915 εκδόθηκε το βιβλίο Τσαργκράντ (Η Βασιλεύουσα),1 στο οποίο οι Ρώσοι ιστορικοί μέσα από τις μελέτες τους ανέφεραν τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες από την πτώση της βυζαντινής πρωτεύουσας αλλά και την ανάγκη της ιστορικής δικαίωσης.

Ο Ρώσος ιστορικός αναφέρει το χρονικό της Άλωσης, επικαλούμενος τον βυζαντινό Γεώργιο Φραντζή.2 

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Γεώργιος Φραντζής

«Στις 8 το πρωί της 29ης Μαΐου του 1453 οι Τούρκοι μπήκαν στην Κωνσταντινούπολη. Στις μάχες, που ακολούθησαν, σκοτώθηκαν ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και ο Ιωάννης Ιουστινιάνης, που έφτασε από τη Γένοβα να βοηθήσει τους υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης. Οι Τούρκοι κατευθύνθηκαν προς την Αγία Σοφία, έσπασαν την πόρτα με τα τσεκούρια και μπήκαν στο Ναό που ήταν γεμάτος από απελπισμένους προσευχόμενους χριστιανούς», λέει ο Ρώσος ιστορικός αναφερόμενος στη βυζαντινή πηγή.

«Οι κατακτητές βίασαν γυναίκες, πήραν αιχμάλωτους και ξεκίνησαν το πλιάτσικο. Τις μοναχές που προσπαθούσαν να κρυφτούν, τις έγδυσαν και τις έδιωξαν έξω από το Ναό», συνεχίζει την αναφορά του ο Φραντζής.

«Ποιος θα περιγράψει αυτή την καταστροφή; Ποιος θα περιγράψει το κλάμα και την κραυγή των παιδιών, τα δάκρυα των μητέρων και το μοιρολόι των πατέρων; Στη διάρκεια της καταστροφής χάθηκαν 120.000 χειρόγραφα και τα αμύθητα πλούτη των εκκλησιών.

»Στις 10 το πρωί ο Μωάμεθ ήξερε πως το όνειρό του πραγματοποιήθηκε. Διασχίζοντας την Πόλη ο σουλτάνος μπήκε στην Αγία Σοφία και είπε το ναμάζι.3  Από τότε ο ναός του Ιουστινιανού έγινε ο ναός του Ισλάμ», συνεχίζει ο Ρώσος ιστορικός αναφερόμενος και πάλι στη βυζαντινή πηγή.

Οι προφητείες για την απελευθέρωση της Πόλης

Ύστερα από την περιγραφή της Άλωσης της Πόλης, οι Ρώσοι ιστορικοί στο βιβλίο Βασιλεύουσα αναφέρουν τις προφητείες των Ελλήνων. Ιδιαίτερα γνωστή στον ελληνικό κόσμο ήταν η προφητεία που ήταν γραμμένη στη σαρκοφάγο του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου. Το 1421 ο Γεώργιος Σχολάριος αποκρυπτογράφησε την επιγραφή, η οποία έγινε γνωστή ως η προφητεία του Λέοντος Σοφού. Η προφητεία έλεγε πως στην αρχή της κυριαρχίας του ο «Ισμαήλ» με το όνομα Μωάμεθ θα ανατρέψει τους Παλαιολόγους, θα κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη, θα βασιλεύσει εκεί, θα κατακτήσει πολλούς λαούς και θα ρημάξει τον Εύξεινο Πόντο.

Από την εικονογράφηση του βιβλίου Τσάργκραντ

Ύστερα θα ενωθούν οι δυτικοί λαοί, θα τον πολεμήσουν και θα τον νικήσουν. Τα παιδιά του δεν θα κυβερνήσουν για πολύ. Το ξανθό γένος μαζί με τους απογόνους των βυζαντινών θα νικήσουν τον «Ισμαήλ» και θα κυριαρχήσουν στους επτά λόφους.

Η προφητεία έλεγε πως τρεις φορές θα ακουστεί η φωνή που θα επιδείξει τον νέο κυβερνήτη.

Γνωστή ήταν και η προφητεία (ή το όραμα) του Δανιήλ, ο οποίος έλεγε πως οι κατακτητές θα χωριστούν σε τρία μέρη. Το πρώτο θα νικηθεί με όπλα, το δεύτερο θα βαπτιστεί και το τρίτο θα εκδιωχθεί. Μετά από αυτό, λέει η προφητεία, θα ανοίξουν για τον κόσμο τα επίγεια πλούτη και όλοι θα ζήσουν ευτυχισμένα.

Είναι πολλοί και οι θρύλοι γύρω από την Άλωση της Πόλης. Ένας θρύλος μας λέει για τον ιερέα, ο οποίος προσευχόμενος στο Ναό της Αγίας Σοφίας παρακάλεσε για θαύμα. Ο τοίχος άνοιξε, και έκλεισε μόλις ο κληρικός πέρασε μέσα.  Περνούσαν οι αιώνες, και οι Έλληνες έλεγαν μεταξύ τους πως ακούγεται ακόμα η προσευχή του ιερέα μέσα από τον τοίχο. Αυτός ο ιερέας, όπως λέει ο θρύλος, όταν μπει ο Σταυρός στην Αγία Σοφία θα συνεχίσει τη λειτουργία που διακόπηκε βίαια.

Ιδιαίτερα δημοφιλής είναι ο θρύλος για τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά. Όταν απελευθερωθεί η Πόλη θα αναστηθεί ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς, ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.

Οι Ρώσοι διέδιδαν τις προφητείες στο λαό τους και πίστευαν στην ιστορική αποστολή τους. Κινήσεις εκ μέρους τους εκδηλώθηκαν κατά τον 19ο αιώνα και μέχρι τις αρχές του 20ού. Όμως η επανάσταση των μπολσεβίκων, που ακολούθησε, άλλαξε τη μοίρα της Ρωσίας και του Ελληνισμού.

1. Τσαργκράντ, τυπογραφείο Ι. Μάμοντοφ, Μόσχα 1915.

2. Γεώργιος Φραντζής ή Σφραντζής (Κωνσταντινούπολη 1401 - Κέρκυρα 1480): Βυζαντινός (Ρωμαίος) αξιωματούχος και ιστορικός συγγραφέας, που έγραψε το χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.

3. Η μουσουλμανική προσευχή.

Κύρια φωτογραφία (Η Αγία Σοφία στα τέλη του 19ου αιώνα, έργο του Δ. Γαλανάκη)

* Βασίλης Τσενκελίδης, ιστορικός (Αθήνα)

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στις 29 Μαΐου 2015 στην ιστοσελίδα pontos-news.gr)