Ο εκχριστιανισμός των Ρως και ο θρύλος της επιλογής της καλύτερης θρησκείας

Ο αρχηγός του κράτους των Ρως Βλαδίμηρος καλεί το λαό του Κιέβου να βαπτισθεί

Η πορεία του κράτους των Ρως (σημερινή Ρωσία) προς τον εκχριστιανισμό του ξεκίνησε με την αγία Όλγα και παγιώθηκε με τον άγιο Βλαδίμηρο. Σύμφωνα με το θρύλο, πριν από την υιοθέτηση της χριστιανικής θρησκείας, ο Βλαδίμηρος είχε αναζητήσει σε όλο τον κόσμο την καλύτερη θρησκεία

Εκχριστιανισμός των Ρως (10ος αιώνας μ.Χ.)

Σύμφωνα με το θρύλο, το κράτος των Ρως (σημερινή Ρωσία), στα τέλη του 10ου αιώνα μ.Χ., αναζήτησε την καλύτερη θρησκεία που υπήρχε εκείνη την περίοδο για να την ασπαστεί ο λαός του Κιέβου και να απομακρυνθεί από τις παγανιστικές δοξασίες. Αυτή η θρησκεία ήταν ο Χριστιανισμός. Ο εκχριστιανισμός των Ρως, σύμφωνα με αναφορές, έλαβε χώρα το 988 μ.Χ., όμως η πορεία προς την υιοθέτηση της ορθόδοξης πίστης είχε αρχίσει νωρίτερα με την αγία Όλγα.

Η πριγκίπισσα Όλγα άφησε σημαντικό αποτύπωμα στη ρωσική ιστορία. Αυτή δέχτηκε πρώτη τον Χριστιανισμό. Βρέθηκε ενώπιον της επιλογής Ανατολικού ή Δυτικού δόγματος, αλλά τελικά προτίμησε την «ελληνική πίστη». Το 957 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να αντλήσει την πίστη στην πηγή της. Σ' αυτήν την απόφαση της προικισμένης πνευματικά πριγκίπισσας οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς είδαν το προοίμιο της βάπτισης της Ρωσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Όλγα ανακηρύχτηκε αγία και τιμάται ως ισαπόστολος μεγάλη πριγκίπισσα της Ρωσίας, βαπτισμένη Ελένη.

Η αγία Όλγα

Η πριγκίπισσα Όλγα κυβέρνησε τη χώρα μέχρι το 962 μ.Χ. περίπου, αλλά ο γιος της Σβιατοσλάβος δεν ασπάστηκε την πίστη της.

Ο εγγονός της Όλγας Βλαδίμηρος στην αρχή ακολούθησε τον δρόμο τού πατέρα του. Στάθηκε κι αυτός σπουδαίος πολεμιστής και διατήρησε τον έλεγχο των εδαφών τού Κιέβου. Προσπάθησε να οργανώσει την παγανιστική πιστή τους και ίδρυσε στο Κίεβο ένα ναό για τον Περούν, θεό της Βροντής, και για άλλες θεότητες. Ωστόσο σύντομα στράφηκε στη θρησκεία της γιαγιάς του Όλγας, τον χριστιανισμό της Κωνσταντινούπολης.

Ο άγιος Βλαδίμηρος, ο Ισαπόστολος ηγεμόνας του κράτους των Ρως

Το «Χρονικό» του Νέστορος καταγράφει πολλές ιστορίες για τον προσηλυτισμό του, όλες πιθανόν αναληθείς, που παραμένουν όμως μέρος της ρωσικής πρόσληψης του παρελθόντος μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με μία εκδοχή, οδηγήθηκε στην απόφαση αυτή κατά τη διάρκεια μίας επιδρομής εναντίον της βυζαντινής πόλης της Χερσονήσου στην Κριμαία. Η επιδρομή έληξε με έναν συμβιβασμό σύμφωνα με τον οποίον οι Έλληνες κράτησαν την πόλη τους, αλλά ο Βλαδίμηρος ζήτησε ως αντάλλαγμα να παντρευτεί την αδελφή του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄, την πριγκίπισσα Άννα. Σύμφωνα με την ίδια εκδοχή, για να παντρευτεί την πριγκίπισσα, ο Βλαδίμηρος έπρεπε να βαπτιστεί και ο ίδιος και να ασπαστεί τη χριστιανική θρησκεία, όπως και λέγεται ότι έκανε.

Η βάπτιση του πρίγκιπα Βλαδίμηρου. Καλλιτέχνης: Βίκτορ Βασνετσόφ

Σύμφωνα με μία άλλη ιστορία, οι γείτονες του Βλαδίμηρου ήταν αυτοί που του πρότειναν να υιοθετήσει τη θρησκεία τους. Ο Βλαδίμηρος, όπως και η διορατική γιαγιά του Όλγα, έψαχνε την αλήθεια σε διαφορετικές θρησκείες. Στο Κίεβο, τότε, είχαν ήδη κάποια αντίληψη σχετικά με άλλες θρησκείες όπως π.χ. με τον ιουδαϊσμό, προς τον οποίον είχαν αρνητική στάση. Στην πόλη υπήρχε και εβραϊκή συνοικία. Για τον ισλαμισμό γνώριζαν από τους κατοίκους της Βουλγαρίας του Βόλγα. Λατίνοι χριστιανοί έρχονταν από γερμανικά εδάφη. Και όμως ισχυρότερες σχέσεις αναπτύχθηκαν με το Βυζάντιο.

Πρώτα, λέγεται ότι ήρθε ένας μουσουλμάνος από τη Βουλγαρία του Βόλγα και φαινόταν πολύ πειστικός μέχρι που ο Βλαδίμηρος έμαθε για την απαγόρευση κατανάλωσης οινοπνεύματος. «Το ποτό είναι η απόλαυση των Ρως», είπε στον Βούλγαρο και τον έδιωξε. Κατόπιν ο Βλαδίμηρος στράφηκε προς τη Ρώμη. Τα τελετουργικά και οι νηστείες έμοιαζαν ελκυστικά, αλλά υπήρχε η ένσταση πως οι πρόγονοι των Ρως είχαν απορρίψει τον χριστιανισμό των Λατίνων. Στη συνέχεια ήρθε ένας Χαζάρος Εβραίος, αλλά και ο ιουδαϊσμός απέτυχε εξαιτίας της εξορίας των Εβραίων, που σαφώς ήταν σημάδι της οργής του Θεού. Έπειτα ήρθε ένας Έλληνας «φιλόσοφος» που εξήγησε τον χριστιανισμό, δίνοντας μία συνοπτική περιγραφή της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, τονίζοντας την πτώση και την εξιλέωση του ανθρώπου. Ήταν πολύ πειστικός, αλλά ο πρίγκιπας ήθελε μία τελευταία απόδειξη και έστειλε μία αντιπροσωπεία στη Βουλγαρία, τη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη. Οι θρησκευτικές τελετές των μουσουλμάνων και των Λατίνων απορρίφθηκαν γιατί στερούνταν ομορφιάς. Κατόπιν οι Ρως πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και παρακολούθησαν τη Θεία Λειτουργία στην Αγιά Σοφιά, τον μεγάλο καθεδρικό ναό που ανέγειρε ο Ιουστινιανός, και ανέφεραν ότι εντυπωσιάστηκαν τόσο, ώστε δεν ήξεραν αν βρίσκονταν στη γη ή στον ουρανό.

Η βάπτιση των Ρως. Καλλιτέχνης: Βίκτορ Βασνετσόφ

Η επιλογή τελικά ήταν ο χριστιανισμός στη βυζαντινή του εκδοχή, η οποία και καθόρισε για αιώνες τη θέση της Ρωσίας του Κιέβου, και αργότερα της Ρωσίας, στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η επιλογή του Βυζαντίου συνδεόταν και με την κληρονομιά των Κυρίλλου και Μεθοδίου, που δημιούργησαν τη σλαβική γραφή. Χάρη σ' αυτούς τα λειτουργικά κείμενα έγιναν κατανοητά και από τους Σλάβους των ανατολικών περιοχών.

Ο Βλαδίμηρος διέταξε τον λαό του Κιέβου να βαπτισθεί στον ποταμό Δνείπερο, αλλά η καινούργια θρησκεία άργησε να εξαπλωθεί έξω από τα μεγάλα κέντρα καθώς η ειδωλολατρία δεν μπορούσε να ξεχαστεί τόσο εύκολα. Παρέμεινε θρησκεία των αγροτών καθώς ήταν πια ένα μέρος τη ζωής τους.

Οι μητροπολίτες του Κιέβου, οι κεφαλές της νέας εκκλησίας, προήλθαν από τον ελληνικό κλήρο της Κωνσταντινούπολης, όμως οι άλλοι επίσκοποι ήταν ως επί το πλείστον γηγενείς.

Ο Βλαδίμηρος, λοιπόν, δεν εισήλθε στην ιστορία της Ρωσίας μόνο ως κατακτητής πόλεων και τιμωρός όσων αρνούνταν να πληρώσουν φόρο, αλλά κυρίως ως μέγας κυβερνήτης που βάπτισε τον λαό του, ως πρίγκιπας που η Εκκλησία μετέπειτα τον ονόμασε άγιο ισαπόστολο.

Η κοινώς αποδεκτή χρονολογία βάπτισης των Ρως είναι το 988, ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές είναι το 989. Όπως και να είναι, η βάπτιση αυτή είναι γεγονός ιστορικής σημασίας. Με την αποδοχή της χριστιανικής θρησκείας, η ανατολική χριστιανική πίστη χαλιναγώγησε τη χαοτική ειδωλολατρία και άνοιξε πολιτιστικούς και μορφωτικούς ορίζοντες. Μέσω -και με τη βοήθεια- της βάπτισης, η αρχαία Ρωσία άρχισε να επικοινωνεί με την κληρονομιά του αρχαίου ελληνικού κόσμου και του Βυζαντίου.

Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν οι πηγές: Αντρέεφ, Ί., Λεσένκο, Λ. (2015). «Δοκίμια ρωσικής ιστορίας», Αθήνα // Bushkovitch, P., (2016). «Ιστορία της Ρωσίας», Αθήνα. Πηγές φωτογραφικού υλικού: http://www.pravoslavie.ru

Πηγή: www.rusgreek.ru